مقدمه
کنوانسیون رامسر یا کنوانسیون رامسر برای تالابها (در گذشته: کنوانسیون مربوط به تالابهای مهم بین‌المللی، به ویژه تالابهای زیستگاه پرندگان آبزی)، پیمانی بین‌المللی برای حفاظت از تالابها و حیوانات و گیاهان وابسته به آنها (به ویژه پرندگان آبزی) است که در سال ۱۳۴۹ در شهر رامسر به تصویب رسید. در ابتدا این معاهده به امضای نمایندگان ۱۸ کشور شرکت‌کننده رسید. در حال حاضر این پیمان ۲۴۱۲ مکان به وسعت بیش از ۲۵۴هزار هکتار در ۱۷۱ کشور را پوشش می‌دهد.
مشخصات کنوانسیون
| مشخصات کنوانسیون |
|||
| تاریخ امضا | 2 فوریه ۱۹۷۱ (13 بهمن 1349) | مکان امضا | رامسر (ایران) |
| تاریخ اجرا | دسامبر ۲۱, ۱۹۷۵ | شرط اجرا | پذیرفته‌شده از سوی کشورهای گروه هفت |
| امضاکنندگان | کشورهای عضو | گروه‌ها | ۱۶۹ |
| ضامن | یونسکو، گلند، سوئیس | زبان‌ها | انگلیسی، فرانسوی، آلمانی و روسی |
| وبسایت رسمی | www |
||
| متن کامل کنواسیون رامسر | دانلود | ||
پیشینه
از سال ١۹٦٢ ایده‌ای مبنی بر ایجاد معاهده بین‌المللی برای حفاظت از تالابها شکل گرفت. اما عملا ۸ سال طول کشید تا چنین ایده روشنفکرانه‌ای تحقق یابد و تا سال ١۹۷١، چندین نشست هم‌اندیشی بین دست‌اندرکاران و مسوولان محیط زیست برخی کشورهای جهان برگزار شد تا اینکه سرانجام در سال ١۹۷١ (سال ١٣۴۹) با تلاش اسکندر فیروز، رئیس سابق سازمان حفاظت محیط زیست ایران، این امر تحقق یافت.
وی که از او به عنوان پدر محیط زیست ایران یاد میشود، موفق شد رؤسای محیط زیست ١۸ کشور جهان و مسوولان برخی نهادهای غیردولتی بین‌المللی از جمله فائو، یونسکو، IUCN و WWF را در شهر رامسر در ایران گردهم جمع تا سند کنوانسیون حفاظت از تالابهای جهان را نهایی کند.
تعریف تالاب در این کنوانسیون بسیار موسع است و شامل «مردابها و باتلاقها و لجن‌زارها یا آبهای طبیعی یا مصنوعی اعم از دایمی یا موقت است که آبهای شیرین (تلخ یا شور در آن به صورت راکد یا جاری یافت شود) از آن جمله است آبهای دریا که عمق آنها در پایین‌ترین نقطه جزر از شش متر تجاوز ننماید.» (ماده ۱ – بند۱)
این کنوانسیون هم‌اکنون ۲۴۱۲ تالاب به وسعت بیش از ۲۵۴ میلیون هکتار را پوشش می‌دهد. بریتانیا با ۱۷۵ تالاب بیشترین تعداد و کانادا با ۱۳میلیون هکتار بیشترین وسعت از تالابهای خود را تحت پوشش این معاهده درآورده‌اند.
نامگذاری
میزبانی ایران در انعقاد چنین پیمانی در شهر رامسر در روز ١۳ بهمن ماه موجب شد تا نام رامسر بر کنوانسیون بین‌المللی حفاظت از تالابها نقش ببندد و پرچم پیشرفته‌ترین کنوانسیون زیست محیطی جهان در مقر دائمی این کنوانسیون در شهر گلندِ سوییس با نام رامسر مزین شده است.
اهداف کنوانسیون رامسر
کنوانسیون رامسر مشتمل بر یک مقدمه و 12 ماده است. در این کنوانسیون فهرستی از تالابهای مهم جهان نیز تهیه شده است.
طرفهای معاهده در این کنوانسیون موظفند که تالابهای حائز اهمیت سرزمین خود را تعیین، نقشه‌های اصلاحی تالابها را به نحوی تنظیم و اجرا کنند که حفظ و حراست و بهره‌برداری صحیح از آنها را در سرزمین خود تسهیل نمایند. همچنین با اعمال مدیریت صحیح کوشش کنند تعداد پرندگان آبزی در تالابهای مربوطه را افزایش دهند و تسهیلات لازم برای حفاظت تالابها و پرندگان آبزی در منطقه تالابها فراهم کنند.
نماینده و سازمان مرجع کنوانسیون رامسر در ایران، سازمان محیط زیست است که مسؤولیت نظارت و اجرای آن را برعهده دارد. سازمان محیط زیست نیز برای پیشرفت کار، کمیته‌ای با نام کمیته ملی کنوانسیون رامسر با حضور نماینده‌های وزارت علوم، وزارت نفت، وزارت امورخارجه، وزارت جهاد کشاورزی، … و دو نماینده از سازمانهای غیر دولتی تشکیل داده است که برترین گروه‌های تصمیم گیرنده در این رابطه هستند.
در حالی که ارزش اکولوژیک تالابها 10 برابر جنگل‌ها و 200 برابر زمین‌های زراعی است، اوایل سال 2012 تالابهای 27 کشور در قالب 48 سایت تالابی در فهرست مونترو کنوانسیون رامسر (فهرست قرمز) قرار گرفت. بر اساس این فهرست کشورهای یونان با 7 تالاب، ایران با 6 تالاب و جمهوری چک با 4 تالاب، بیشترین مونترو تالابها را دارند. همچنین نام 32 تالاب 20 کشور جهان نیز به دلیل بهبود شرایط اکولوژیکی تالاب‌هایشان از این فهرست خارج شد.
روز جهانی تالابها
۲ فوریه ۱۹۷۱–۱۳ بهمن ۱۳۴۹ روز تصویب این کنوانسیون به نام روز جهانی تالابها نامگذاری شده‌است.
کنوانسیون رامسر در سال ۱۹۷۵ جنبهٔ قانونی یافت. این معاهده کشورهای عضو را ملزم به تعیین و حفظ تالابهای با اهمیت بین‌المللی و تشویق به استفاده خردمندانه از آنها می‌نماید. بیش از ۱۷۰۰ سایت با مساحت کل حدود ۱۵۰ میلیون هکتار در حال حاضر در این کنوانسیون به ثبت رسیده‌اند (آمار سال ۲۰۰۸).
این کنوانسیون بر حفاظت و بهره‌برداری معقول از تالابها به ویژه در جهت فراهم ساختن زیستگاهی برای پرندگان آبزی تأکید میکند. طی گذشت سال‌ها، کنوانسیون گسترهٔ نگرش خود را چنان افزایش داده که تمام ابعاد حفاظت و بهره‌برداری معقول و پایدار از تالابها را در بر می‌گیرد و تالابها را در زمرهٔ اکوسیستم‌هایی می‌داند که در حفاظت از تنوع زیستی و رفاه جامعه بشری اهمیت فوق‌العاده‌ای دارند.
تالاب های ثبت شده ایران در کنوانسیون رامسر
از 25 تالاب ثبت شده ایران در کنوانسیون رامسر، تالابهای «شورگل، یادگارلو و درگه سنگی»، «مجموعه تالاب انزلی»، «شادگان، خورالامیه و خورموسی»، «نیریز و کمیجان»، «انتهای جنوبی هامون پوزک» و «هامون صابری و هامون هیرمند»، 6 سایت تالابی هستند که در معرض تغییرات اکولوژیکی بوده و به همین دلیل در فهرست «مونترو» رامسر قرار گرفته‌اند.
| سایت | تاریخ پیوست به کنوانسیون | استان | مساحت | موقعیت جغرافیایی |
|---|---|---|---|---|
| مجموعه آلاگل، آلماگل و آجی‌گل | 23/06/1975 | گلستان | 1400 ha | 37°21'N 054°34'E |
| تالاب گاوخونی و تالابهای پایین دست زاینده رود | 23/06/1975 | اصفهان | 43000 ha | 32°19'N 052°46'E |
| دریاچه قوریگل | 23/06/1975 | آذربایجان شرقی | 120 ha | 37°55'N 046°42'E |
| تالابهای شورگل، یادگارلو و درگه‌سنگی | 23/06/1975 | آذربایجان شرقی | 2500 ha | 37°00'N 045°30'E |
| تالاب کانی برازان | 17/01/2011 | آذربایجان غربی | 927 ha | 36°59'N 045°46'E |
| دریاچه قوپی | 23/06/1975 | آذربایجان غربی | 1200 ha | 36°57'N 045°30'E |
| دریاچه ارومیه | 23/06/1975 | آذربایجان غربی | 483000 ha | 37°30'N 045°30'E |
| تالاب چغاخور | 3/3/2010 | چهارمحال و بختیاری | 1687 ha | 31°55'N 050°54'E |
| تالاب شادگان، خورالامیه و خور موسی | 23/06/1975 | خوزستان | 400000 ha | 30°30'N 048°45'E |
| خلیج گواتر و هور باهو | 1/11/1999 | سیستان و بلوچستان | 75000 ha | 25°10'N 061°30'E |
| تالاب هامون پوزک | 23/06/1975 | سیستان و بلوچستان | 10000 ha | 31°19'N 061°45'E |
| هامون صابری و هیرمند | 23/06/1975 | سیستان و بلوچستان | 50000 ha | 31°14'N 061°15'E |
| تالاب پریشان و دشت ارژن | 23/06/1975 | فارس | 6200 ha | 29°30'N 052°00'E |
| تالابهای نیریز و کمجان | 23/06/1975 | فارس | 108000 ha | 29°40'N 053°30'E |
| تالاب زریوار | 17/07/2016 | کردستان | 2186 ha | 35°32'N 046°07'E |
| تالاب گمیشان | 5/11/2001 | گلستان | 17700 ha | 37°11'N 053°59'E |
| شبه جزیره میانکاله، خلیج گرگان و آبندان لپوزاغمرز | 23/06/1975 | گلستان | 100000 ha | 36°49'N 053°41'E |
| تالاب امیرکلایه | 23/06/1975 | گیلان | 1132 ha | 37°20'N 050°11'E |
| تالاب انزلی | 23/06/1975 | گیلان | 19500 ha | 37°26'N 049°24'E |
| پارک ملی بوجاق | 23/06/1975 | گیلان | 3433 ha | 37°27'N 049°56'E |
| آبندان‌های فریدونکنار، ازباران و سرخه‌رود | 28/03/2003 | مازندران | 5427 ha | 36°40'N 052°31'E |
| 1. دلتای رود گز و رود حرا | 23/06/1975 | هرمزگان | 15000 ha | 26°40'N 057°19'E |
| 1. دلتای رود شور و شیرین میناب | 23/06/1975 | هرمزگان | 45000 ha | 27°05'N 056°45'E |
| تالاب خورخوران | 23/06/1975 | هرمزگان | 100000 ha | 26°45'N 055°40'E |
| جزیره شیدور | 29/12/1999 | هرمزگان | 870 ha | 26°48'N 053°24'E |
متن کامل کنوانسیون رامسر
با توجه به فعل و انفعالات اساسی اکولوژیک، تالاب ها به عنوان تنظیم کننده رژیم آبها و به عنوان محل رشد گیاهان بومی و زیستگاه حیوانات مخصوص به این مناطق به خصوص پرندگان آبزی شناخته می شود و با توجه به اینکه تالابها از نظر اقتصادی، فرهنگی، علمی و تفریحی منبع پرارزشی است که انهدام آنها جبران پذیر نخواهد بود. برای جلوگیری از تجاوز تدریجی به این تالابها و انهدام آنها در زمان حاضر و در آینده با علم به اینکه پرندگان آبزی طی مهاجرتهای فصلی ممکن است ازمرز کشورها عبور نمایند و بدین لحاظ باید بعنوان یک منبع بین المللی تلقی گردند.
بااطمینان به اینکه حفظ وحراست تالابها، گیاهان و حیوانات آن ممکن است با سیاستهای ملی واقع بینانه و با اقدامات بین المللی هم آهنگ نامین گردد.
نسبت به مقررات زیرتوافق نمودند:
- ماده 1
-
- از لحاظ کنوانسیون حاضر، تالابها شامل مردابها، باتلاقها و لجن زارها یا آبهای طبیعی یا مصنوعی اعم از دایمی یاموقت است که آبهای شیرین – تلخ یا شور درآن بصورت راکد یا جاری یافت شود به همراه آب دریاهایی که عمق آنها در پایین ترین نقطه جزر از شش متر تجاوز ننماید.
- از لحاظ کنوانسیون حاضر پرندگان آبزی پرندگانی هستند که از نظر اکولوژی با تالابها پیوستگی دارند.
- ماده 2
-
- هر یک از طرفهای متعهد مکلف است تالابهای حائز اهمیت سرزمین خود را که باید در فهرست تالابهای مهم بین المللی(که ذیلا”فهرست ” نامیده میشود)درج شود تعیین نماید. لیست مزبور در دفتری که بموجب ماده 8 تاسیس میشود نگهداری خواهد شد. حدود هر یک ازتالابها باید بطور دقیق مشخص گردیده و درنقشه ای ترسیم شود. حدود مزبور ممکن است شامل مناطق ساحلی و یاکرانه های مجاور تالابها و جزیره ها و یا قسمتهایی از آب دریاکه در تالابها محاط بوده وعمق آنها در پایین ترین نقطه جزر بالاتر از شش متراست باشد بالاخص هنگامیکه این تالابها و جزیره ها و یا آبهای دریا از نظر محل زیست پرندگان آبزی حائزاهمیت است .
- تالابهایی که در فهرست درج خواهد شد باید براساس اهمیت بین المللی آنها از نظراکولوژی، گیاه شناسی، حیوان شناسی، دریاچه شناسی وآب شناسی انتخاب گردد. تالابهایی که برای زیست پرندگان آبزی درتمام فصول حائزاهمیت است در آغاز فهرست درج خواهد شد.
- درج یک تالاب در این فهرست به حقوق محفوظه حاکمیت طرف متعهدی که تالاب در سرزمین او واقع شده لطمه ای وارد نخواهد ساخت .
- هر یک از طرفهای متعهد به هنگام امضا و تودیع اسناد تصویب کنوانسیون یا الحاق به آن طبق مقررات ماده 9 حداقل یک تالاب را که باید نام آن در فهرست درج شود تعیین خواهد کرد.
- طرفهای متعهد حق خواهند داشت تالابهای دیگری را که در سرزمینشان واقع است به فهرست اضافه نموده یا وسعت تالابهای مندرج در فهرست را افزایش دهند و یا به علل فوری که متضمن منافع ملی است تالابهایی را از فهرست حذف نمایند و یا وسعت تالابهای مندرج در فهرست را محدود نمایند. طرفین در اسرع وقت ممکن این تغییرات را به اطلاع سازمان یا موسسه ایی که مسئولیت وظایف دفتر دائمی موضوع ماده 9 به او محول است خواهند رسانید.
- هریک از طرفهای متعهد، مسئولیت های خود را در زمینه بین المللی جهت حفظ، حراست، مراقبت و بهره برداری صحیح ازپرندگاه آبزی مهاجر چه از نظر تعیین تالابهای واقع درسرزمین خود که باید در فهرست درج شود و چه از نظر اعمال حق خود نسبت به تغییر دادن مندرجات فهرست مورد توجه قرار خواهد داد.
- ماده 3
-
- طرفهای متعهد موظف هستند نقشه های اصلاحی تالابها را به نحوی تنظیم نموده و به اجرا در آورند که حفظ و حراست تالابهای مندرج در فهرست و حتی المقدور بهره برداری صحیح از آنها را در سرزمین خود تسهیل نماید.
- هر یک از طرفهای متعهد تدابیر لازم را جهت کسب اطلاع در اسرع وقت از تغییرات شرایط اکولوژی که بر اثر تحولات تکنولوژیک آلودگی یا سایر تصرفات انسانی در تالابهای واقع در سرزمین خود، مندرج در فهرست پدید آمده یا در شرف پدید آمدن می باشد و یا وقوع آن امکان پذیر است اتخاذ خواهند نمود. اطلاعات مربوط به این نوع تعییرات بلافاصله در اختیار سازمان یا ارگانی که مسئول امور دفتر دائمی مذکور در ماده 8 می باشد قرارخواهد گرفت .
- ماده 4
-
- هریک از طرفهای متعهد تسهیلات لازم جهت حفاظت تالابها و پرندگان آبزی را با ایجاد قرق های طبیعی در منطقه تالابها اعم از اینکه در فهرست درج شده و یا نشده باشند فراهم و به نحو مطلوب از آنها نگهداری خواهد کرد.
- هرگاه یکی از طرفهای متعهد در مواردیکه منافع ملی او فورا ایجاب میکند تالابی را که در فهرست درج شده است حذف نماید و یا وسعت آنرا کاهش دهد مکلف است تا حد امکان کمبود حاصله در این تالابها را جبران و بالاخص قرق های طبیعی دیگری را به میزانی معادل با محل زیست قبلی برای پرندگان آبزی و حمایت از آنها درهمان منطقه یا درمحل دیگر ایجاد نماید.
- طرفهای متعهد تحقیق و مبادله اطلاعات و نشریات مربوط به تالابها، گیاهان و حیوانات بومی آن را تشویق خواهند نمود.
- طرفهای متعهد با اعمال مدیریت صحیح کوشش خواهند نمود تعداد پرندگان آبزی را درتالابهای مربوطه افزایش دهند.
- طرفهای متعهد تدابیر لازم جهت تربیت پرسنل ذیصلاحیت به منظور تحقیق در امور تالابها و اداره و حفاظت آنها اتخاذ خواهند نمود.
- ماده 5
طرفهای متعهد درباره اجرای وظایف ناشی از کنوانسیون حاضر بالاخص در مورد تالابی که در سرزمینهای بیش از یکطرف متعهد واقع است و یا در موردی که یک حوضچه آب بین چند طرف متعهد تقسیم شده است با یکدیگر همفکری خواهند نمود. درعین حال طرفهای متعهد در زمینه هم آهنگ نمودن و حمایت مجدانه از سیاست ها و مقررات فعلی و آتی خود مربوط به حفظ و حراست تالابها، گیاهان و حیوانات بومی آنها اهتمام خواهند نمود.
- ماده 6
-
- در موارد ضروری طرفهای متعهد کنفرانس هایی درباره حفظ و حراست تالاب ها و پرندگان آبزی تشکیل خواهند داد.
- کنفرانس های برگذار شده بایستی جنبه مشورتی داشته و بالاخص در موارد ذیل بحث و بررسی شوند:
- الف) بحث در مورد نحوه اجرای کنوانسیون .
- ب) بحث در مورد اضافات و تغییراتی که باید در فهرست منظور گردد.
- ج) بررسی اطلاعاتی که طبق بند 2 ماده 3 راجب به تغییرات وارده در شرایط اکولوژی تالابهای مندرج در فهرست ارائه شده است.
- د) ارائه توصیه های عام یا خاص به طرفهای متعهد در مورد حفاظت، اداره و بهره برداری صحیح از تالابها، گیاهان و حیوانات بومی آنها.
- ه) ارائه در خواست به سازمانهای بین المللی ذی صلاح جهت تنظیم گزارش و آمار درباره امور بین المللی تالابها.
- طرفهای متعهد ترتیبی اتخاذ خواهند نمود که مسئولین اداره تالابها در هر مقام از توصیه های کنفرانس ها درباره حفاظت و بهره برداری صحیح از تالابها، گیاهان وحیوانات بومی آنها اطلاع یافته و توصیه های گفته شده را مورد توجه قرار دهند.
- ماده 7
-
- طرفهای متعهد در هیئت های نمایندگی خود برای شرکت در این کنفرانس ها اشخاصی را انتخاب خواهند کرد که از نظر معلومات و تجارب کافی ضمن اشتغالات علمی و اداری و یا اشتغالات مربوطه دیگر متخصص امور مربوط به تالاب ها یا پرندگان آبزی باشند.
- نماینده هر یک از طرفهای متعهد که در کنفرانس ها شرکت میکند حق یک رای خواهد داشت. توصیه ها با اکثریت آرا رای دهندگان تصویب خواهد شد مشروط بر اینکه حداقل نصف نمایندگان طرف های متعهد در رای گیری شرکت نمایند.
- ماده 8
-
- اتحادیه بین المللی برای حفظ و حراست طبیعت و منابع طبیعی امور دفتر دائمی را بموجب مفاد این کنوانسیون و تا زمانیکه یک سازمان دیگر یا یک دولت با اکثریت دو سوم آرا کلیه طرفهای متعهد برای تصدی آن تعیین نشده است بعهده خواهد گرفت .
- اهم وظایف دفتر دائمی عبارتست از:
-
-
- الف) اعطا کمک برای دعوت و تشکیل کنفرانس موضوع ماده 6.
- ب) تهیه فهرست تالابهای مهم بین المللی و کسب اطلاعات از طرفهای متعهد طبق بند 5 ماده 2 در مورد افزایش، توسعه، حذف و یا محدود کردن تالابهای مندرج در فهرست .
- ج) کسب اطلاعات پیش بینی شده طبق بند 2 ماده 3 از طرفهای متعهد در مورد هر نوع تغییرات شرایط اکولوژی تالابهای مندرج در فهرست .
- د) ارائه اطلاعات به کلیه طرفهای متعهد درباره هرگونه تغییرات وارد شده در فهرست و یا در خصوص تالابهای مندرج در آن و اخذ تدابیر لازم به منظور طرح این مسائل در کنفرانس آینده .
- ه ) ارائه توصیه های کنفرانس های برگذار شده به طرف متعهد ذینفع در مورد تغییرات وارده در فهرست و همینطور در خصوص تالابهای مندرج در آن .
-
- ماده 9
-
- کنوانسیون برای مدت نا محدود جهت امضا باز خواهد بود.
- هریک از اعضای سازمان ملل متحد و یا هر یک از سازمانهای تخصصی آن یا آژانس بین المللی نیروی اتمی و یا اعضایی که به دیوان بین المللی دادگستری ملحق شده اند میتوانند با احراز هر یک از شرایط ذیل طرف متعهد این کنوانسیون واقع گردند:
-
الف) امضای کنوانسیون بدون قید تصویب .
-
ب) امضای کنوانسیون با قید تصویب و انجام این قید.
-
ج) الحاق به کنوانسیون .
-
- تصویب یا الحاق از طریق تودیع اسناد تصویب یا الحاق نزد مدیرکل یونسکو که به اصطلاح “نگهدارنده “خوانده می شود انجام خواهد شد.
- ماده 10
-
- کنوانسیون چهار ماه پس از اینکه هفت دولت طبق مقررات بند 2 ماده 9 متعهد به آن گردیده اند لازم الاجرا خواهد شد.
- کنوانسیون نسبت به هر یک از طرفهای متعهد چهار ماه پس از امضای بدون شرط تصویب آن یا تودیع اسناد تصویب یا الحاق، لازم الاجرا خواهد شد.
- ماده 11
- مدت اعتبار کنوانسیون رامسر نامحدود است .
- هریک از طرفهای متعهد میتواند پنج سال پس از تاریخی که کنوانسیون رامسر نسبت به آن تعهد لازم الاجرا شده است با تسلیم اطلاعیه ای به سازمان نگهدارنده کنوانسیون را فسخ نماید. این فسخ چهار ماه پس از تاریخ وصول اطلاعیه توسط سازمان نگهدارنده نافذ خواهد بود.
- ماده 12
- سازمان نگهدارنده در اسرع وقت اطلاعات ذیل را به کلیه دولتهایی که کنوانسیون رامسر را امضا نموده یا به آن ملحق شده اند اعلام خواهد نمود:
- پس از لازم الاجرا شدن کنوانسیون رامسر، سازمان نگهدارنده آنرا طبق اصل 102منشور سازمان ملل در دبیرخانه سازمان ملل به ثبت خواهد رسانید.
-
- الف) امضای کنوانسیون رامسر .
- ب) تودیع اسناد تصویب کنوانسیون رامسر .
- ج) تودیع اسناد الحاق به کنوانسیون رامسر .
- د) تاریخ لازم الاجرا شدن کنوانسیون رامسر .
- ه) اطلاعیه های مربوط به فسخ کنوانسیون رامسر .