تالاب گاوخونی
تالاب گاوخونی یک تالاب بین‌المللی است که در انتهای حوضهٔ آبریز زاینده‌رود واقع شده است و جزو زیرحوضه گاوخونی محسوب می‌شود. این تالاب در دورهٔ سوم زمین‌شناسی شکل گرفته و به عنوان تنها دریاچه‌ی آب شور دائمی در فلات مرکزی و درون کویر قرار دارد.
آنچه باید در مورد تالاب گاوخونی بدانید:
تالاب گاوخونی کجاست ؟
در تقسیم‌بندی کلی هیدرولوژی ایران، حوضه آبریز گاوخونی جزء حوضه آبریز فلات مرکزی ایران قرار دارد و از شمال به حوضه آبریز دریاچه نمک، از شرق به حوضه‌های دق سرخ و کویر سیاه کوه، از جنوب به حوضه کویر ابرقو و از غرب و جنوب غرب به حوضه آبریز کارون محدود می‌شود.
تالاب بین المللی گاوخونی، که در سال ۱۳۵۴ در کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده، از جمله تالاب‌های طبیعی و بین‌المللی مهم است. این تالاب در جنوب شرقی حوضه قرار دارد و فاصله ۱۴۰ کیلومتری جنوب شرقی اصفهان (از مسیر اصفهان، زیار، اژیه، ورزنه، تالاب) و ۳۰ کیلومتری شهر ورزنه را فاصله قرار می‌دهد. ارتفاع این تالاب از سطح دریا ۱۴۷۰ متر است. این منطقه به دلیل زیبایی‌های طبیعی و موقعیت جغرافیایی خاص خود، یکی از مقاصد گردشگری محبوب در ایران محسوب می‌شود و هر ساله گردشگران زیادی را جذب می‌کند.
تالاب گاوخونی چه مقدار آب نیاز دارد؟
تالاب گاوخونی، یکی از تالاب‌های ثبت شده در کنوانسیون رامسر (۱۹۷۱) و دارای ارزش بین‌المللی است. از حدود سال ۱۳۷۶، بخش قابل توجهی از حق آب تالاب گاوخونی به آن تخصیص داده نشده است.
این تالاب برای حفظ حیات پرندگان نیاز به ۶۰ میلیون متر مکعب آب در سال دارد، برای حفظ حیات جانداران آبی به ۱۴۰ میلیون متر مکعب آب در سال و برای حفظ همه کارکردهای اکولوژیک به ۱۷۵ میلیون متر مکعب آب در سال نیاز دارد. با اختصاص ۱۷۵ میلیون متر مکعب آب، حدود ۲۴ درصد از تالاب احیا می‌شود و بقیه مرطوب می‌گردد.
پیامد های خشک شدن تالاب گاوخونی چیست؟
تالاب بین‌المللی گاوخونی برخی از کارکردها و ارزش‌های مهمی را داراست، از جمله حمایت از تنوع زیستی، ارمغانی از منظره و چشم‌انداز زیبا، تأمین آب برای سفره‌های آب زیرزمینی، تعادل‌دهی در آب و هوا، کاهش آلودگی‌ها، جلوگیری از ایجاد کانون‌های ریزگرد، کنترل فرسایش بادی، و همچنین ذخیره‌سازی کربن. با انحلال و خشک شدن این تالاب، میلیاردها دلار ارزش اقتصادی از بین می‌رود و احتمالاً با خشک شدن صد در صد تالاب، ریزگردهای سمی فعال شده و ممکن است مناطق اطراف را به خطر بیاندازد. همچنین، در دهه‌های اخیر، افزایش بیماری‌های صعب‌العلاج در نواحی اطراف تالاب را شاهد بوده‌ایم که به خشک شدن تالاب نسبت داده می‌شود.
تنوع زیستی در تالاب گاوخونی
گونه های گیاهی : نی، علف شور، جوامع هالوستاکسین، جوامع گنگ، گز، گون، تاغ، افدرا، قیچ، درمنه
گونه های آبزی: آفانیوس، آرتمیا
پرندگان: فلامینگو، اردک سرسبز، خودتکا، اردک سرحنایی، فالاروپ گردن سرخ، سنقر تالابی، چنگر نوک سرخ، سسک نیزار، سلیم کوچک، پرستوی دریایی بال سفید، چوب پا
پستانداران: جرد ایرانی، شغال، روباه شنی
خزندگان و دوزیستان: گکوی کایزرلینگ، آگامای صخره‌ای فلس درشت، آگامای چابک
مساحت تالاب گاوخونی
مساحت تالاب به میزان حجم آب ورودی به آن وابسته است. در سال‌های اخیر، با توقف جریان آب‌های سطحی، به ویژه از رودخانه زاینده‌رود به تالاب، مساحت تالاب به طور کلی کوچک‌تر شده است. براساس مطالعات بهنگام‌سازی طرح جامع آب، مساحت تالاب بین‌المللی گاوخونی به ۴۸۹ کیلومتر مربع تخمین زده شده است.
بیشتر آب‌هایی که به تالاب می‌ریزد، از سوی جنوب و جنوب شرقی به آن می‌رسد. این شبکه‌های آبراهه و رودخانه‌ها در فصول مختلف سال، با توجه به سیلاب‌های منطقه، می‌توانند نقش مهمی در تامین آب مورد نیاز تالاب، به خصوص در حفظ اکوسیستم آن و همچنین زیستگاه‌های پرندگان و جانوران، ایفا کنند.